Fertiliteyi koruma ve artrma onerileri Kendi kendinize alabileceginiz baz basit onlemler ile ureme potansiyelinizi koruyabileceginizi hatta arttrabileceginizi aklnzdan ckartmayn. Halen cocuk sahibi olmay dusunmeseniz bile ureme yeteneginizi olumsuz etkileyebilecek faktorleri bilmeli ve bunlara kars onlem almalsnz. Vucut agrlg diyet ve egzersiz Bu onlemlerin en basnda gelenlerden birisi vucut agrlg, diyet ve egzersiz arasndaki dengenin saglanmasdr. Uygun diyet ve egzersiz optimal ureme fonksiyonu icin son derece onemlidir. Belirgin derecede dusuk kilolu ya da asr sisman kadnlar gebe kalmada guclukler yasayabilirler. Kadnlk hormonu olan ostrojenin buyuk ksm yumurtalklarda uretilir. Ancak yag dokusu da kucumsenemeyecek bir ostrojen kaynagdr. Vucudunuzda bulunan ostrojenin %30'u yag hucrelerinizde sentezlenir. Dollenme olay hassas hormonal dengelerin rol aldg karmask bir olaydr. Bu olayn basar ile sonuclanabilmesi icin stabil bir hormonal durum gereklidir. Bu nedenle az ya da fazla kilolarn infertiliteye neden olabilmesi sasrtc bir durum degildir. Normalin %10-15 altnda ya da ustunde olan vucut agrlg ureme sistemini kokten etkileyebilir. Bunun en guzel ornegi beslenme bozuklugu olan asr zayf kisilerde adet kanamalarnn duzensiz olusudur. Bu duzensiz kanamalar genelde anovulasyon yani yumurtlamann olmamas ile bir arada seyreder. Maraton kosucular, yuzuculer gibi agr sporlar ile ugrasan kadnlarn pek cogunda adet duzensizlikleri ve dolays ile infertilite sorunu mevcuttur. Sigaray brakn Genel saglk sorunlarnn yan sra sigara ureme saglg ve dinamikleri acsndan da son derece zararl bir alskanlktr. Ozellikle erkeklerde sperm saylarnda anlaml dusukluge neden olabilir. Benzer sekilde kadnda yumurta kalitesini de bozabilir. Yaplan arastrmalar sigara kullanan kadnlarn hamile kalmalar icin gecen sure sigara kullanmayanlara gore belirgin derecede uzamaktadr. Alkolden uzak durun Sigara gibi alkol de hem kadn hem erkek de ureme potansiyelini olumsuz etkileyen bir faktordur.Ozellikle erkekte sperm saysn azaltabilir. Kullandgnz ilaclar gozden gecirin? Degisik hastalklar icin kullanlan ilaclar da fertiliteyi etkileyebilir. Ozellikle ulser ve tansiyon ilaclarnn sperm saylar uzerine etkili oldugu bilinmektedir. Eger bu tur bir ilac kullanyorsanz doktorunuzla bu konuyu mutlaka gorusmelisiniz. Ote yandan ozellikle eczanelerde recetesiz satlan baz ilaclar da erken donemdeki bir hamileligi olumsuz sekilde etkileyebilir. Eger hamile kalmay planlyorsanz ve bu nedenle korunmay braktysanz herhangi bir ilac kullanrken cok dikkatli olmalsnz. Boyle bir durumda ilac kullanmanz gerektiginde jinekologunuzun fikrini almaktan asla cekinmeyin. Illegaliteden kacnn Illegalite tanm altna pek cok faktor sokulabilir. Yurdumuzda cok yaygn olmasa da ozellikle gelismis ulkelerde madde ve uyusturucu bagmllg oldukca onemli bir sorundur.Marijuana gibi uyusturucular ya da sporcularn kullandg doping ilaclar sperm say ve hareketliligini azaltabilir. Illegalite tanm altna sokulabilecek bir baska faktor de evli kisilerin birden fazla kisi ile cinsel iliskide bulunmalardr. Ureme potansiyelini olumsuz etkileyen en onemli faktorlerden birisi cinsel yolla bulasan hastalklardr. Erkekler genelde bu hastalklar icin tasyc gorevi gorurler. Iyi tanmadg bilmedigi bir kadn ile iliskiye giren bir erkek enfeksiyonu esine tasyabilir. Kadnda ciddi pelvik enfeksiyn gelismesi durumunda karn icinde yapsklklar ve tuplerde tkanklk sonucu infertilite gelisebilir. Evli kisilerde sadakat fertiliteyi korumada on sralarda yer alan onemli bir faktordur. Bekar kisiler ise ister kadn olsun isterse erkek mutlaka cinsel yolla bulasan hastalklara kars onlem almaldr. Bazlar olumcul olabilen bu hastalklardan korunmann en etkili yolu prezervatiftir. Kafein almnz azaltn Cay, kahve, kolal icecekler,cikolata gibi maddelerin icinde bulunan kafeinin asr miktarlarda alnmas gebelik sansn azaltmaktadr. Iliski sklg Cinsel iliski sklg ureme yetenegini direk etkileyen en onemli faktorlerden birisidir. Iliski ne kadar sk olursa gebelik sans o derece yuksek olur. Burada kastedilen her gun girilen iliski degildir. Bu sperm say ve kalitesini azaltr. Ideal olan ovulasyona yakn gunlerde gun asr iliskiye girmektir. Gunumuzde hem erkegin hem de kadnn calsma hayat icinde olmas, mesleki stresler ve kayglar nedeni ile cinsel gudulerde ve istekte azalma cogu ciftin ortak yaknmasdr. Bu nedenlerle iliski daha ziyade hafta sonlar olmaktadr. Dogal olarak bu ciftlerin gebelik elde etmesi gecikecek ve buyuk olaslkla cift infertilite nedeni ile hekime basvurmak zorunda kalacaktr. Iliskinin zamanlamas Iliskinin sklg yan sra zamanlamas da son derece onemlidir. Insan dsnda hemen hemen butun canllar yumurtlama donemini bilirler. Ostrus ya da kzgnlk donemi olarak adlandrlan bu devrede cinsel istekleri artar ve ciftlesirler. Hatta kedilerin bu ozelligi pek cok espriye de konu olmaktadr. Oysa insanlarda durum farkldr. Kadnda belirgin bir kzgnlk donemi yoktur ve pek cok kadn yumurtlama donemini fark edemez. Cesitli yontemler ile kadnn adet duzeni saptanr ve ovulasyon donemi tespit edilebilir. Fertil donem denilen gebe kalma olaslgnn yuksek oldugu donemde bu nedenle gun asr iliski onerilir. Pozisyon ve teknik Cinsel iliski ve fertilite arasndaki bag ile ilgili son nokta uygun sekilde iliskide bulunmaktr. Dogada cok degisik hayvan turleri vardr ve bunlarn her biri soyunu devam ettirmek icin farkl mekanizmalar gelistirmistir. Ornegin domuzlar sperm acsndan cok cimridirler. Erkegin penisi spiral seklindedir ve disinin vajinasna adeta vidalanr. Bu sayede tek bir sperm bile bosa gitmez. Insanlarda bu tarz mekanizmalar mevcut degildir. Gercekte bu tur tekniklere gerek de yoktur. Iliski sonras semenin vajina dsna kacmas son derece normaldir. Pek cok kadn bunu gebelik sans acsndan olumsuz bir faktor olarak yorumlar. Yine bu olay fark ettiklerinde dogru sekilde iliskide bulunamadklarn ya da vucutlarnn spermi kabul etmedigini dusunurler. Ancak bu dogru degildir. Semenin dsar gelmesi iliskinin uygun sekilde yapldgnn gostergesidir. Meninin vajina icine bosaldgn gosterir. Gercekte siz sadece dsar akan gorursunuz iceride kalan ve tuplere dogru yolculuga baslayanlar goremezsiniz. Cocuk isteyen ciftlerde genelde onerilen erkegin ustte oldugu pozisyonlardr. Iliski sonras kadnn en az 5 dakika srt ustu yatmas ve vajinal dustan kacnmas da diger oneriler arasndadr. Iliski esnasnda kayganlg saglamak amac ile kullanlan yapay maddeler spermler uzerinde olumcul etki yaratabileceginden onerilmemektedir. Cok gerek duyuluyor ise petrol bazl olanlar yerine sv parafin ya da su bazl kayganlastrclar tercih edilmelidir. Kariyer ve uremenin dengelenmesi Infertiltenin gecmise gore daha sk gorulmesinin nedenlerinden biriside kadnlarn calsma hayat icinde daha fazla yer almalardr. Cogu kadn cocuk sahibi olmak icin isinde yukselmeyi beklemek de bu nedenle de yas ilerlemektedir. Yine pek cok isveren -ki buna cok buyuk holdingler de dahildir- ise alacaklar bayan personele belirli bir sure gebe kalmama kstlamas getirmektedir. Zaman gectikce kadnn ureme potansiyeli azalmakta ve dolays ile infertilite daha sk karsmza ckmaktadr. Aslna baklrsa bebek sahibi olmak icin en uygun zaman diye bir sey soz konusu degildir. Kadnn ureme potansiyeli 20-30 yas arasnda zirvededir. 30 yastan sonra azalan bu potansiyel 35 yasndan sonra keskin ve hzl bir dusus gosterir. Bebek sahibi olmak icin en uygun zaman oldukca kisisel bir karardr. Ancak cesitli nedenler ile cocuk sahibi olmay geciktiren ya da geciktirmeyi dusunen ciftlerin karssnda baska bir problem daha vardr: Sosyal basklar. Hemen her toplumda ozellikle aile buyukleri biran once torun sahibi olmak icin bask kurma egilimindedirler. Medyada yer alan ve ciftlerin biran once bebek sahibi olmasn oneren yazlar da benzer sekilde bask unsurudur. Tum bu faktorlerin etkisi ile yeni evli ya da uzun sure etkili yontemlerle korunmus ciftler daha infertilite snfna girmedikleri halde srf kadn 30 yasna geldi diye doktor doktor dolasabilmektedirler. Ureme potansiyeli azalyor mu? Bu soru hem konu ile ilgilenen hekimlerin hem de olayla direk ilgili olan ciftlerin cevabn aradg sorulardan biridir. Cevap kesin degildir ancak muhtemelen onerme dogrudur. Kadnn evlenme yasnn artmas, cinsel ozgurluk ile birlikte cinsel yolla bulasan hastalk oranlarndaki yukselme, nedeni bilinmemekle birlikte erkek de sperm saysndaki global azalma bu durumun nedeni olabilir. Sperm saylarndaki azalma ilginc bir global gozlemdir. Gercekten de son 15-20 ylda tum dunyada yaygn olarak sperm saylarnda bir azalma egilimi dikkati cekilmektedir. Bu durumun cevresel kirlenmeden mi yoksa modern yasamn yukledigi stresten mi kaynaklandg belli degildir. Sevindirici olan ise ureme potansiyeli uzerindeki bunca olumsuzluga karsn, yardmla ureme tekniklerindeki gelismeler ve buna bagl olarak artan basar oranlardr. Yine modern insann infertiliteyi tabu olmaktan ckarmas ve tedavi alternatiflerini bilincli bir sekilde degerlendirmesi de kayda deger bir ilerlemedir.